آسیب های مچ پا نوشته دکتر مجید صادقی
آسیب های مچ پا
روزانه، تعداد افراد زیادی دچار پیچ خوردگی مچ پا یا دررفتگی مچ پا می‌شوند. این مشکل زمانی رخ می دهد که در هنگام ورزش کردن یا شرکت در فعالیت‌های جسمانی دیگر پای خود را درست روی زمین قرار نمی‌دهید یا در حین راه رفتن پای خود را روی سطح نامسطحی می‌گذارید. این عارضه در بین ورزشکاران، غیرورزشکاران، کودکان و بزرگسالان ممکن است وجود می‌آید، كه اين امر در ورزشكارن ، مخصوصا بسكتباليست ها بسيار شائع است.
پیچ خوردگی مچ پا چیست؟
پیچ خوردگی مچ پا عارضه ای است که در آن بافت نرم و رباط‌های مچ پا دچار آسیب دیدگی و پارگی می‌شوند. در این وضعیت، رباطی که بیش از همه تحت تاثیر قرار می‌گیرد رباط جانبی است. رباط، باند قدرتمندی از بافت همبند است که استخوان ها را به یکدیگر متصل می‌کند. رباط جانبی ساق پا شامل سه باند بافت همبند می‌شود و استخوان نازک نی را به استخوان قاپ (تالوس) و استخوان پاشنه متصل می‌کند.
به طور کلی، رباط جانبی از چرخش شدید پا و مچ پا به داخل جلوگیری می‌کند. وقتی این حرکت شدید و فراتر از آن باشد که رباط بتواند تحمل کند، رباط دچار پارگی می‌شود. به این وضعیت پیچ خوردگی مچ پا گفته می‌شود و شدت آن می‌تواند در حد پارگی جزئی و خفیفی که منجر به درد اندک می‌شود تا پارگی کامل که منجر به درد مچ پا و ناتوانی قابل توجه می‌شود، باشد.
انواع
پیچ خوردگی مچ پا از لحاظ شدت به سه درجه تقسیم می‌شود، که به صورت زیر می باشد:
پیچ خوردگی درجه1: تعداد کمی از فیبرهای رباط پاره می‌شوند و درد خفیفی را به وجود می‌آورد، اما دامنه حرکتی فرد تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.
پیچ خوردگی درجه 2: تعداد زیادی از فیبرهای رباط پاره می‌شود و دامنه حرکتی فرد تا حدودی کم شده و مفصل تا اندازه‌ای بی ثبات می‌شود.
پیچ خوردگی درجه3: تمامی فیبرهای رباط جانبی پاره می‌شود و دامنه حرکتی فرد به شدت محدود شده و مفصل مچ پا به شدت بی ثبات می‌شود.
اکثر موارد پیچ خوردگی مچ پا درجه دو هستند.
علت
پیچ خوردگی مچ پا عموما در طول فعالیت‌هایی که شامل پریدن یا فعالیت‌هایی که مستلزم تغییر جهت سریع مخصوصا در سطوح نامسطح است، به وجود می‌آید. این مشکل عموما در ورزش‌هایی توپي بويژه بسكتبال بسيار كه هم پريدن و هم تغيير جهت هاي فراواني دارد بسيار به وجود می‌آید. علت معمول این آسیب دیدگی ترکیبی از چرخش پا به سمت داخل و چرخش پا و مچ پا به پایین در طول فعاليت است که در آن پا و مچ پا باید وزن زیادی را تحمل کند. گاهی اوقات، ممکن است بازیکن پس از یک پرش بلند به درستی روی زمین قرار نگیرد و پا و مچ پای او به شدت به سمت داخل پیچ بخورد که همراه با آسیب دیدگی متعاقب به رباط جانبی است. ورزشكاراني که دچار پیچ خوردگی مکرر مچ پا می شوند، اغلب دچار بی ثباتی مفصل می‌شوند.
عـــلائم
افرادی که دچار پیچ خوردگی مچ پا می‌شوند، متوجه یک صدای پارگی یا تق تق در زمان آسیب دیدگی می‌شوند و پس از آن درد و ورم مچ پا را تجربه می کنند. در موارد خیلی کمی ورزشكاران اجازه دارند به فعالیت ورزشی خود بعد از استراحت در حالی که احساس درد، ورم و خشکی در مفصل خود دارند، ادامه دهند.در موارد شدیدتر، درد شدید در زمان آسیب دیدگی بروز می یابد، و در عرض چندین ساعت پس از آسیب دیدگی ممکن است درد در زانو نیز احساس شود. ورزشكار همچنین در حین راه رفتن می‌لنگد یا به دلیل درد نمی‌تواند وزن بدن روی پای خود را تحمل کند. ورزشكار ممکن است در روزهای بعدی دچار کبودی و احساس خشکی در مفصل شود. ورزشكاراني که دچار پیچ خوردگی مچ پا شده اند، با لمس مچ پا دچار درد می شوند و با انجام حرکات مشخصی که باعث کشیدگی رباط جانبی می‌شود (مانند چرخش پا به داخل) دردشان افزایش پیدا می کند.
تشخیص
برای تشخیص پیچ خوردگی و رگ به رگ شدن مچ پا به پزشک یا متخصص رجوع کنید. رباط آسیب دیده ملتهب به نظر می‌رسد. در صورتی که استخوانی دچار شکستگی نشده باشد، پزشک براساس میزان ورم، درد و کبودی درجه پیچ خوردگی مچ پا را تعیین می‌کند. پزشک برای اطمینان حاصل کردن از عدم شکستگی استخوان از تصویربردرای با اشعه ایکس استفاده می‌کند. شکستگی استخوان علائم مشابه ای مانند ورم و درد مچ پا را دارد. معاینه فیزیکی ممکن است دردناک باشد زیرا پزشک باید مچ پای بیمار را در جهات مختلف حرکت دهد تا متوجه شود آیا آسیبی به رباط وارد شده است یا خیر. پزشک ام آر ای را تجویز می کند در صورتی که احتمال دهد هر یک موارد زیر در بیمار وجود دارد:
1. رباط‌ها شدیدا آسیب دیده‌اند
2. سطح مفصل آسیب دید است
3. استخوان ترک کوچکی برداشته است یا مشکلات دیگری وجود دارد
درمان
راهها و روشهای درمان پیچ خوردگی مچ پا با توجه به خفیف یا شدید بودن علائم و درجه عارضه تعیین می گردد.
درمان با فیزیوتراپی
درمان پیچ خوردگی مچ پا با فیزیوتراپی برای تمامی بیماران مبتلا به این مشکل ضروری است، زیرا توانبخشی ناکافی منجر به نتایج نامناسب و افزایش احتمال آسیب دیدگی مجدد می‌شود. فیزیوتراپی باعث تسریع فرآیند درمان می‌شود، نتایج بهینه را تضمین می‌کند و احتمال بروز مجدد پیچ خوردگی را کاهش می‌دهد. اهداف درمان فیزیوتراپی پیچ خوردگی مچ پا به شرح زیر است:
-
محافظت از مفصل، تسکین درد و کنترل التهاب
-
بازیابی کامل دامنه حرکتی
-
استحکام عضلات ساق پا
-
بازیابی تعادل
-
بازیابی فعالیت نرمال
-
سرعت و شتاب
-
فعالیت‌های ورزشی
درمان با فیزیوتراپی شامل موارد زیر می‌شود:
-
ماساژ بافت نرم
-
تحرک مفصل
-
سوزن خشک (روشی برای رفع درد های عضلانی)
-
اولتراسوند
-
استفاده از عصا در مواردي كه آسيب شديد باشد
-
استفاده از ارتز
-
بستن مچ پا يا تيپينگ
-
مچ بند
-
کمپرس سرد یا گرم كه در موارد حاد سرد كردن مچ پا باعث كاهش التهاب و درد مي شود و در دوران ترميم سرد و گرم كردن مچ پا باعث كاهش زمان ترميم مي شود
-
حرکات ورزشی مخصوص بهبود انعطاف پذیری، استحکام و تعادل كه البته هر كدام از اين حركات بايد زير نظر متخصص فيزيوتراپي و در زمان خاص انجام شود
-
آب درمانی ، تمريناتي كه انعطاف پذيري مفصل وا افزايش مي دهد، مخصوصا در زماني كه وزن اندازي روي مچ در حالت معمولي همراه با درد باشد.
-
توصیه‌هایی در ارتباط با تنظیم فعالیت‌ها
-
اصلاح وضعیت بیومکانیکی
-
از سرگیری تدریجی فعالیت‌های روزمره
-
توصیه در ارتباط با انتخاب کفش مناسب
هدف کلی فیزیوتراپی مچ پا این است که ورزشكار هر چه سريعتر به فعاليت ورزشي خود برگردد و بتواند بطور ١٠٠٪ با تيم به تمريناتش ادامه دهد
-
حرکات ورزشی دامنه حرکتی: ورم و درد مچ پا باعث محدود شدن دامنه حرکتی مچ پا می‌شود. فیزیوتراپیست به شما روش انجام حرکات ورزشی ایمن و موثر را برای بازیابی کل دامنه حرکتی مچ پا آموزش می‌دهد.
-
حرکات ورزشی مخصوص استحکام عضلات: عضلات مچ به دنبال پیچ خوردگی مچ پا ضعیف می‌شود و باعث بی ثباتی طولانی مدت مفصل و آسیب دیدگی های مجدد می‌شود. فیزیوتراپ بر اساس شدت آسیب دیدگی، حرکات ورزشی استقامتی مناسب را برایتان تجویر می کند.
-
آموزش تعادل: حرکات ورزشی مخصوص به عضلات شما کمک می‌کند، تا به تغییرات محیط مثل سطوح نامسطح یا متحرک واکنش مناسب نشان دهید. وقتی توانستید بدون درد وزن خود را روی مچ تحمل کنید، تمرينات روي تخته تعادل رو آغاز كنيد
-
تمرین ساختاری: وقتی بتوانید بدون درد به راحتی پیاده روی کنید، با افزودن تمرينات، مثل نرم دويدن، پرش یا دويدن همراه با تغيير جهت ، برنامه درمانی شما گسترش میابد. این برنامه براساس معاینه مچ پای شما توسط متخصص فیزیوتراپي، اهداف شما، سطح فعالیت ورزشي شما می باشد.
-
آموزش مخصوص فعالیت: بسته به نوع فعاليت ورزشي که انجام می دهید و نوع آسیب دیدگی شما تمرينات متناسب با آن طراحی می شود.
ورزش و حرکات اصلاحی
حرکات ورزشی زیر عموما برای درمان پیچ خوردگی مچ پا توصیه می‌شوند. شما باید قبل از شروع این حرکات ورزشی در مورد کارایی آن‌ها برای درمان خود، با فیزیوتراپ مشورت کنید. عموما این حرکات روزی سه مرتبه باید انجام شوند، البته به شرطی که باعث به وجود آمدن یا تشدید علائم از جمله درد مچ پا نشوند.
فیزیوتراپ زمان مناسب برای شروع حرکات اصلاحی مقدماتی و سپس حرکات ورزشی متوسط و پیشرفته را تعیین می‌کند. به عنوان یک قاعده کلی، اضافه شدن حرکات ورزشی یا پیشرفت سطح آن‌ها باید وقتی صورت بگیرد که علائم هنگام انجام ورزش ها تشدید نشده باشد.
حرکات کششی
بعضی از حرکات کششی مفید برای بهبود پیچ خوردگی مچ پا به شرح زیر است (به یاد داشته باشید که انجام این تمرینات را فقط با صلاحدید فیزیوتراپ انجام دهید):
-
بنشینید، مچ پا و پای خود را تا حد امکان بالا بیاورید. این کار را به آرامی تا زمانی که در ماهیچه ساق پای خود احساس کشیدگی کنید، انجام دهید، (مطابق عکس زیر) این وضعیت را 10 ثانیه حفظ کنید (از 1 تا 10 بشمارید). این حرکت ورزشی را 10 مرتبه تکرار کنید.
بنشینید، مچ پای خود را به سمت پایین و به داخل بکشید (مطابق تصویر زیر) این وضعیت را حفظ کنید و از یک تا ده بشمارید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
در حالت نشسته، مچ پای خود را به بالا و به خارج بکشید (مانند عکس پایین). این وضعیت را حفظ کنید و از1 تا 10 بشمارید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
بنشینید و انگشتان پای خود را به سمت پایین بکشید. این وضعیت را حفظ کنید و از 1 تا 10 بشمارید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
حرکات تقویتی
-
مچ پای خود را مجاورت یک شی ثابت مانند مبل قرار دهید و به سمت پایین و داخل به آن فشار دهید (مطابق تصویر زیر). این وضعیت را حفظ کرده و از 1 تا 10 بشمارید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
مچ پای خود را مجاورت یک شی ثابت مانند مبل قرار دهید و به سمت بالا و خارج فشار دهید (مانند عکس زیر). این وضعیت را حفظ کرده و از 1 تا 10 بشمارید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
بنشینید و یک باند کشی دور پای خود قرار دهید و لبه‌های باند کشی را با دو دست خود بگیرید، تا حد امکان مچ پای خود را به سمت پایین بیاورید (مطابق عکس زیر) و سپس به وضعیت اولیه برگردید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
بنشینید و باند کشی را به یک شی ثابت ببندید و آن را دور پای خود قرار دهید. پای خود را به سمت پایین قرار دهید سپس مچ پای خود را تا حد امکان به سمت بالا بکشید (مطابق تصویر زیر)، سپس به وضعیت ابتدایی برگردید و این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
بنشینید و یک باند کشی را دور یک شی ببندید و سپس به دور لبه خارجی پای خود بیندازید و مچ پا را به سمت پایین و داخل حرکت دهید (مطابق تصویر زیر) و سپس به حالت اولیه باز گردید. این ورزش مچ پا را 10 مرتبه تکرار کنید.
-
بنشینید و یک باند کشی را دور یک شی ببندید و سپس به دور لبه داخلی پای خود بیندازید و مچ پا را به سمت بالا و خارج حرکت دهید (مانند تصویر پایین) و سپس به حالت اولیه باز گردید. این ورزش مچ پا را 10 مرتبه تکرار کنید.
پیشگیری
با توجه به نکات زیر می توانید از پیچ خوردگی مجدد مچ پای خود در آینده پیشگیری کنید:
-
مچ پاي خود رو قبل از فعاليت ورزشي شديد تيپ كنيد
-
در صورت نیاز، از مچ بند هاي مخصوص در هنگام فعاليت كه محدوديت هاي شديد إيجاد نكند استفاده کنید.
-
حرکات ورزشی استقامتی را انجام دهید.
-
از پوشیدن کفش پاشنه بلند خودداری کنید.
-
قبل از شروع تمرينات، مچ پاي خود رو با تمرينات كششي و مقاومتي با تراباند و همچنين حركات تعادلي، اماده كنيد
-
کفش مناسب بپوشید.
-
وقتی احساس خستگی می‌کنید، فعالیت‌های خود را آهسته یا متوقف کنید.
-
بعد از اتمام تمرينات محل اسيب ديده رو تا يك هفته سرد كنيد( اين زمان بسته به نوع اسيب كن و زياد مي شود). گذاشتن كيسه يخ بمدت ١٠ تا ٢٠ دقيقه بلافاصله بعد از تمرين .
پیچ خوردگی مچ پا عارضه نسبتا شایعی است که معمولا همراه با علائم درد و ورم مچ پا می باشد. درمان پیچ خودگی مچ پا با توجه به شدت علائم و درجه آسیب دیدگی تعیین می شود. توجه داشته باشید بدون استفاده از روش های درمان توانبخشی و فیزیوتراپی نمی توان به بهبود کامل دست یافت. متخصص فيزيوتراپي ورزشي با توجه به وضعیت شما درمان مناسب را تجویز می کنید.
دکتر مجید صادقی